Tomasz Jan Drab

Na co dzień używamy języka potocznie i traktujemy to jako oczywiste. Skoro używamy słów w naszych rozważaniach filozoficznych, powinniśmy wiedzieć, jakie błędy myślowe możemy popełnić, idąc tą drogą. Gdybyśmy tego nie zrobili, mogłoby się okazać, że to, co uznajemy za prawdę, wcale nią nie jest.

Rozważanie prawd o ludzkich decyzjach wiąże się z mądrością. Dzięki niemu rozróżnia się czyny dobre od złych, a to właśnie umożliwia mądre postępowanie.

Sądy

Język jest międzyludzką umową na temat znaczenia symboli. Dlatego o zdaniach nie powinno się mówić, że są prawdziwe lub fałszywe, bo są jedynie symbolami. Dopiero przy interpretacji przez danego człowieka, mogą one zostać zrozumiane jako zdanie logiczne, którego prawdziwość można określić. Myśl, będącą interpretacją zdania, która jest określeniem pewnego stanu rzeczy, nazywamy sądem. Sąd jest zdaniem logicznym, bo może być jedynie prawdziwy albo fałszywy.

Sądu nie da się wypowiedzieć słowami, bo słowa, aby były zrozumiane, muszą zostać zinterpretowane, a wtedy powstałby nowy sąd. Sądy funkcjonują w naszym umyśle, bo my znamy ich znaczenie, nawet jeśli jest ono niewysłowione.

Ludzie zajmują się problemami filozoficznymi od bardzo dawna. Mistrzowie objawiają swoim uczniom nauki, które odkrywają, ale jeśli nie są oni w stanie zinterpretować ich tak, jak rozumie je ich nauczyciel, to nie pojmą ich, a mogą rozumiejąc je inaczej głosić nauki wręcz przeciwne. Nauczyciel mógł wysławiać sądy prawdziwe, a uczniowie mogli je zinterpretować inaczej i przyjąć sądy fałszywe.

Słowa z czasem nabierają innych znaczeń i ludzie te same słowa interpretują inaczej. To znaczy, że słowa nie są wieczne, a nawet można powiedzieć, że się zużywają. Dlatego praca filozoficzna nigdy nie ma końca, bo albo trzeba wyrażać prawdę nowymi, zrozumiałymi słowami albo objaśniać stare nauki.

Słowa nie mogą objaśnić prawdziwej natury wszechświata. Tylko zwykli ludzie, spętani pożądaniami robią użytek z tej arbitralnej metody.
Siddhartha Gautama (Diamentowa Sutra)

Tao, które można wyrazić słowami, nie jest prawdziwym, niezmiennym tao.
Nazwa, którą można je określić, nie jest prawdziwą, niezmienną nazwą.
Laozi (1)

W każdym narzędziu tkwi ideologiczne skrzywienie.
Neil Postman

Żadna logiczna definicja nie pouczy o tym, czym jest prawda.
Kartezjusz

sąd, zdanie logiczne, interpretacja, polisemia, definicja ostensywna, hermeneutyka, stan rzeczy, funkcja haszująca

Wtajemniczanie

Skoro prawdy nie da się wyrazić słowami, to mówienie prawdy nie zawsze jest dobre. Dzieje się tak, bo usłyszeć prawdę, to nie to samo co poznać prawdę. Dlatego swoje wypowiedzi należy konstruować tak, aby nie narazić słuchacza na uznanie fałszu za prawdę lub na fałszywe domysły. Taki jest sens tajemnicy i stopniowego wtajemniczania.

Z uwagi na niedoskonałość słów, ludzie objaśniają często naukę za pomocą przypowieści, poezji, obrazów, muzyki, filmów, mitów itd. Kiedy trafiają do odbiorcy musi on je przemyśleć, a wtedy sam przybliża się do prawdy. Możliwe, że w niektórych przypadkach jest to jedyny sposób, aby poznać prawdę.

Człowiek nie może niczego nauczyć drugiego człowieka, może mu tylko dopomóc w wyszukiwaniu prawdy we własnym sercu, jeżeli ją posiada.
św. Augustyn z Hippony

Nigdy nie mów pod nieobecność bliźniego tego, czego nie powiedziałbyś w jego obecności.
św. Maria Magdalena de Pazzi

W rzeczywistości nie poznajemy niczego, ponieważ prawda kryje się w głębi.
Demokryt z Abdery

Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,
Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce;
Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!
Miej serce i patrzaj w serce!
Adam Mickiewicz

Nie złożysz kłamliwego zeznania przeciwko swojemu bliźniemu.
יהוה (Wj 20, 16)

Wiara

Wiara jest definiowana jako uznanie pewnego sądu za prawdziwy, ale prawdziwa wiara pociąga za sobą działanie zgodne z sądem, w który się wierzy. Jeśli wierzy się w coś, co nie ma żadnego wpływu na nasze postępowanie, to ta wiara właściwie nic nie zmienia. Z każdej wiary może jednak wyniknąć działanie, przez, choćby słowny, akt wiary. Możliwa jest również wiara w to, co trudno sobie wyobrazić; wystarczy postępować zgodnie z tym.

Jeśli wierzę, że będzie padał deszcz, to jeśli nie chcę zmoknąć, wezmę ze sobą np. parasol. Nie uwzględniam w swoim postępowaniu możliwości, że deszcz nie będzie padał, bo przecież wierzę, że będzie. Jeśli postępuję inaczej, to jest to sprzeczne z moim założeniem, czyli nie wierzę, że deszcz będzie padał.

Tak więc wiara, która nie jest potwierdzona czynami martwa jest sama w sobie.
św. Jakub Mniejszy (Jk 2, 17)

Nauka jest potrzebna do poznawania, a wiara konieczna jest do czynów i postępowania.
Max Planck

Jeżeli wierzycie, otrzymacie wszystko, o co poprosicie w modlitwie.
Jezus Chrystus (Mt 21, 22)

Wątpliwości

Wątpliwości pojawiają się w człowieku po to, aby mógł się ochronić przed kłamstwem. Zła jest wiara w kłamstwo, bo prowadzi do złych czynów, które wynikają z błędnego myślenia. Można jednak wierzyć w sądy, co do których ma się wątpliwości, ale nie rozstrzygnięto, czy są fałszywe. Jeśli stwierdzi się fałszywość danego sądu, należy wierzyć w jego zaprzeczenie, ponieważ jest ono prawdziwe. Może również okazać się, że myśl, którą uznajemy za sąd i w którą wierzymy, tak naprawdę nie jest sądem, a błędną konstrukcją myślową.

Strzeżcie się fałszywych proroków. Przychodzą do was w owczej skórze, ale wewnątrz są drapieżnymi wilkami. Rozpoznacie ich po owocach. Bo czy zbiera się winogrona z cierniowych krzaków albo figi z ostu?
Jezus Chrystus (Mt 7, 15-16)

Wiara poszukująca zrozumienia.
św. Anzelm z Canterbury

Wątpliwości nie rujnują wiary, lecz ją umacniają.
Franciszek Bacon

Wiem, że nic nie wiem.
Sokrates

Wiedzieć, że się nic nie wie, to jest szczyt wiedzy.
A niewiedzę uznawać za wiedzę to jest choroba.
Laozi (71)

Co my wiemy, to tylko kropelka. Czego nie wiemy, to cały ocean.
Izaak Newton

wątpliwość, łatwowierność, kłamstwo, niepewność, prawo wyłączonego środka

Idee

Warto zauważyć, że skoro sądy, w które się wierzy, pociągają za sobą działania, to zdarzenia w naszym świecie, są wtórne wobec tego, co dzieje się w naszych umysłach. Idee są niezmiennymi bytami, które można utożsamić z prawdą. Przez wiarę w nie, stają się wzorcem działań u ludzi i w ten sposób oddziałują na niego, pomimo że są niewidzialne, niematerialne itd.

Możliwe, że nasz świat wziął swój początek z idei, ponieważ podlega on niezmiennym prawom. Twórcę, który miałby stworzyć świat według nich, nazywa się Demiurgiem. Ludzie są do Niego podobni przez to, że oni również tworzą świat według swoich przekonań.

Rzeczy się stają, idee istnieją.
Platon

Na początku było Słowo,
a Słowo było u Boga -
i Bogiem było Słowo.
Ono było na początku u Boga.
Wszystko zaistniało dzięki Niemu.
Bez Niego zaś nic nie zaistniało.
św. Jan Apostoł (J 1, 1-3)

idea, Demiurg, autosugestia, efekt aureoli, efekt placebo, samospełniające się proroctwo, efekt wyświadczonej przysługi

Konstrukcja

Z upływem czasu powstaje coraz więcej słów i definicji, co sprzyja uszczegóławianiu wszystkiego i myślowemu rozdrobnieniu. Cofając się w przeszłość dojdziemy do obrazu świata, który nie jest tak rozbity. Możemy się spodziewać, że właśnie taki był jego początek. To uzmysławia nam naturę świata i twórczą moc słów.

Bezimienne stało się prapoczątkiem nieba i ziemi.
Nazwane stało się rodzicielką dziesięciu tysięcy rzeczy.
Laozi (1)

I widział Bóg, że światłość jest dobra. Oddzielił więc światłość od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność - nocą. (Rdz 1, 4-5)

konstrukcja, emanacja, Jednia, wuji, holizm, definicja, abstrakt, konkret, nazwa, etykieta